Alles over koliek

Koliek is de belangrijkste doodsoorzaak bij paarden. In dit bericht geven we je graag een korte samenvatting van deze aandoening. Allereerst is koliek geen acute ziekte zoals je zou denken, maar een syndroom, dus een ziektebeeld met verschillende symptomen.

De variatie in symptomen hangt af van de fase van de koliek die het paard doormaakt. Er zijn 5 stadia van de intensiteit van koliekpijn bij een paard.

Het is daarom essentieel om contact op te nemen met een dierenarts zodra een van deze symptomen zich voordoet. Natuurlijk is het aan jou om te oordelen tussen “de afname in activiteit, de klap van minder goed” en de symptomen die op koliek kunnen wijzen.

Zoals hierboven uitgelegd, is koliek geen ziekte, maar vertoont dit syndroom meestal vergelijkbare symptomen, ongeacht de bron van de pijn. Koliek kan namelijk door verschillende factoren worden veroorzaakt, maar kan ook op verschillende plaatsen ontstaan.

Koliek kan optreden in de maag van het paard. Dit wordt een impactie genoemd. Na het eten van te grof voedsel, met name stro (droogvoer), en in te grote hoeveelheden, blijkt de maag van het paard overbelast te zijn. Omdat het paard niet in staat is om de overvloed af te voeren door te braken, vormt zich een prop in zijn maag die dan bijzonder pijnlijk voor hem wordt. Dit type koliek wordt in het algemeen opgelost door het plaatsen van een nasogastrische sonde door de dierenarts.

Het derde probleemgebied is de blindedarm. De blindedarm is een tank met een capaciteit van ongeveer 40L! Deze tank kan dan een overbelasting van vaste deeltjes ondergaan: een impactie. Over het algemeen wordt dit medisch opgelost, maar er kan een vrij lang dieet voor nodig zijn, de tijd om de inhoud geleidelijk te kunnen evacueren.

Het laatste gebied dat koliek kan veroorzaken is het rectum. Er kan een verstopping van de rectale lediging zijn, waardoor het paard de mest niet meer kan afvoeren. De meest voorkomende oorzaak van dit soort verstopping zijn melanomen (tumoren die de pigmentcellen in de huid aantasten).

Het tweede gebied dat kan worden aangetast door koliek is de dunne darm. Bij dit type koliek is vaak een operatie nodig. De prop wordt in dit geval verplaatst naar het uiteinde van de dunne darm, dit wordt ileumimpactie genoemd. Als deze prop te dik is en de doorgang volledig belemmert, is een operatie nodig. Anders wordt het paard medisch behandeld met laxeermiddelen en infusen. De darmen van het paard kunnen veel problemen veroorzaken omdat ze vrij in het paardenlichaam liggen, waardoor ze heel gemakkelijk kunnen bewegen. Hierdoor kan een deel van de darm door een van de liesringen (waar de testikels doorheen gaan) gaan en vast komen te zitten. Dit geval wordt een liesbreuk genoemd. De doorgang is dan volledig onderbroken en een spoedoperatie is noodzakelijk. Een ander geval kan zich voordoen: het foramen van het omentum. De darm komt dan vast te zitten in een klein gaatje in de buik. Hij kan zich ook om een vetbolletje wikkelen of zich op zichzelf vastzetten. De gevolgen zijn dezelfde als bij de liesbreuk en er is dringend een operatie nodig. Het laatste scenario dat verband kan houden met de darm is de verlamming ervan, paralytische ileus genoemd. Dit geval is nog zeldzamer en is meestal het gevolg van een ander type koliek.

Het vierde gebied dat problemen kan veroorzaken en tot koliek kan leiden is de dikke darm. Ten eerste kan de dikke darm, net als de dunne darm, last krijgen van impactie, oftewel een verstopping door het eten van te veel droogvoer. Dit type koliek is een van de meest voorkomende. Het wordt meestal goed behandeld met laxeermiddelen en pijnstillers. De dikke darm kan echter ook verschuivingen ondergaan, naar rechts of naar links, waarbij de verschuiving naar rechts minder vaak voorkomt. Deze verschuivingen zijn vaak het gevolg van overbelasting. In ongeveer 70% van de gevallen zal een medische behandeling het probleem oplossen. In andere gevallen is een operatie noodzakelijk. Tot slot is het ergste geval van koliek een volvulus van de dikke darm. Met andere woorden, de dikke darm draait zich om. Dit type koliek is het ernstigst. De pijn is zeer intens en alleen een zeer snelle operatie kan het paard redden.

Zoals je kunt zien, zijn er veel organen in het spijsverteringskanaal van paarden die de oorzaak van koliek kunnen zijn. Er zijn ook meerdere risicofactoren die koliek kunnen veroorzaken.

Er zijn factoren die verband houden met het paard, zoals de tic die duidt op verveling en inactiviteit. Deze twee gedragingen kunnen het risico op koliek verhogen, net als pica dat ook wijst op verveling omdat het paard in dit geval vuil en zand eet. Bovendien is de kans groter dat een paard dat al koliek heeft gehad het opnieuw krijgt.

Verder zijn bepaalde risicofactoren niet direct gekoppeld aan het paard zelf, maar eerder aan zijn manier van leven. Inactiviteit is een van de factoren die bijdragen aan koliek. Zo kan elk moment waarop het paard inactief is leiden tot dit syndroom. We kunnen bijvoorbeeld de momenten noemen waarop het paard in de box staat. Omgekeerd genereert intense activiteit stress bij het paard, wat ook een risicofactor is. Dus elk moment waarop het paard stress kan voelen, zoals bij het veranderen van leefomgeving: van de overgang van de weide naar het leven in een box, zal hij meer kans hebben om koliek te ontwikkelen.

Bepaalde parameters met betrekking tot de verzorging van het paard kunnen ook het risico op koliek bij het paard verhogen. Het risico op het ontwikkelen van deze pathologie zou bijvoorbeeld lager zijn als de eigenaar van het paard haar of zijn paard zelf verzorgt.

Tot slot zijn veel risicofactoren gekoppeld aan voeding en hydratatie. Voeding is een belangrijke factor, aangezien de aanwezigheid van krachtvoer in het rantsoen en de consumptie van stro het risico op koliek zouden verhogen, terwijl de consumptie van gras en hooi deze zou verlagen. Naast het soort voer is er ook de kwaliteit van het voer. Grof hooi van slechte kwaliteit, beschimmeld of stoffig en ook bewerkte granen (zoals meel) of zelfs oververzadigde weiden (inname van aarde) kunnen het optreden van koliek bevorderen. Vervolgens is de hoeveelheid voer en de fractionering van de voeropname een parameter om rekening mee te houden. Een rantsoen dat over een korte periode en/of in een te grote hoeveelheid wordt opgenomen, kan koliek namelijk bevorderen. De distributiemethode is ondertussen ook een kritisch element, aangezien ronde hooibalen en/of verdeling op lage hoogte een trigger kunnen zijn. Net zoals de verandering in levensstijl stress kan veroorzaken bij het paard, kan de verandering in dieet ook stress veroorzaken. Dus elke verandering in de aard, de hoeveelheden, het ritme en de wijze van voedselverstrekking kan koliek veroorzaken. Tot slot kan water dat vies is, een te hoge/lage temperatuur heeft of snel in grote hoeveelheden wordt ingenomen een risico op koliek vormen.

Concluderend kunnen inactiviteit, stress, voeding en de omgeving van het paard oorzaken zijn van koliek en moeten we waakzaam zijn voor deze factoren. Het belangrijkste is om in contact te blijven met je paard en ervoor te zorgen dat je de symptomen zo vroeg mogelijk opmerkt om ze zo snel mogelijk te behandelen. Als je meer wilt weten over de voeding van je paard, nodigen we je uit om ons artikel te lezen: “Wat is een evenwichtige voeding voor onze paarden?”.